Amaç: Dünya üzerinde çok çeşitli peyzaj tipleri ve bunları oluşturan farklı karakteristikler mevcuttur. Nadir bulunma ve özgünlük niteliği taşıyan peyzajlar bu ayrımı daha da belirginleştirir. Çalışmanın amacı, yeryüzü şekilleri, doğal ve kültürel geçmişi ve tüm zenginlikleri ile ekstrem nitelikli bir peyzaj özelliği taşıyan Göreme (Nevşehir) bölgesinin görsel bileşenler açısından değerlendirilmesi, elde edilen verilerin kültürel mirasın değerini ortaya koymak ve alan içerisinde görsel bütünlüğü korumak amaçlı kullanılması ve buna yönelik planların yapılmasıdır. Yöntem: Çalışmada, yöre peyzajının esasını oluşturan unsurlar bütüncül ve fraktal yapı açısından ele alınmıştır. Tekrarlanan peyzaj unsurlarının görüntüdeki etkisi, diğer yan unsurların etki ve katkıları değerlendirilmiştir. Bu peribacaları ve kayalık oluşumlar yalnız başlarına, tarih süreci içinde onlarla bütünleştirilmiş insan yapımı unsurlarla birlikte bölgeyi oluşturmaktadır. Bu ekstrem peyzaj salt doğal kayalık yapısı ile mi, yoksa bölgedeki doğal ve yapay unsurlarla bir bütün peyzaj algısı mı oluşturmakta bilinmemektedir. Bu unsurların neler olduğu ve etki düzeyleri sorgulanmıştır. Bu amaçla, alana ait temsil değeri ve fraktal yapısı yüksek 5 adet fotoğraf seçilmiş, bu fotoğraflar parçalar halinde katılımcılara sunularak değerlendirmeleri istenmiştir. Elde edilen sonuçlar çeşitli istatistiki analizlerle sayısallaştırılmıştır. Bulgular: Aşinalık sivri kaya oluşumlarda ortaya çıkmış, bütün halinde görüntülerde manzara güzelliği açısından yüksek puan alan görüntü, topoğrafik yapının ön planda olduğu peyzajlar olmuş (M=8,21), bitki varlığı beğeniyi sınıfsal açıdan yükseltmiş (A6 görüntüsü, M=7,24), peyzajı oluşturan parçalar bütün halinde yüksek değer ifade etmiş ve tekrarlanan unsurlar algısal ve görsel değeri artırmıştır. Sonuç: İnsan müdahalesi ile oluşturulan yapı ve çevreleri yaşayan izler olarak saklanmalı, hareketli topoğrafyanın da korunmalı, aktif kullanım alanlarında uygun bitki türleriyle peyzajın etkisi güçlendirilmeli, kültürel unsurlar gelecek kuşaklara da taşınmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Görsel Kalite Değerlendirmesi, Algı, Miras Manzaraları, Peyzaj Yönetimi
Doi: 10.17365/TMD.2021.TURKEY.24.03
|