Amaç: Dünya üzerinde çok çeşitli peyzaj tipleri ve bunları oluşturan farklı karakteristikler mevcuttur. Nadir bulunma ve özgünlük niteliği taşıyan peyzajlar bu ayrımı daha da belirginleştirir. Çalışmanın amacı, yeryüzü şekilleri, doğal ve kültürel geçmişi ve tüm zenginlikleri ile ekstrem nitelikli bir peyzaj özelliği taşıyan Göreme (Nevşehir) bölgesinin görsel bileşenler açısından değerlendirilmesi, elde edilen verilerin kültürel mirasın değerini ortaya koymak ve alan içerisinde görsel bütünlüğü korumak amaçlı kullanılması ve buna yönelik planların yapılmasıdır. Yöntem: Çalışmada, yöre peyzajının esasını oluşturan unsurlar bütüncül ve fraktal yapı açısından ele alınmıştır. Tekrarlanan peyzaj unsurlarının görüntüdeki etkisi, diğer yan unsurların etki ve katkıları değerlendirilmiştir. Bu peribacaları ve kayalık oluşumlar yalnız başlarına, tarih süreci içinde onlarla bütünleştirilmiş insan yapımı unsurlarla birlikte bölgeyi oluşturmaktadır. Bu ekstrem peyzaj salt doğal kayalık yapısı ile mi, yoksa bölgedeki doğal ve yapay unsurlarla bir bütün peyzaj algısı mı oluşturmakta bilinmemektedir. Bu unsurların neler olduğu ve etki düzeyleri sorgulanmıştır. Bu amaçla, alana ait temsil değeri ve fraktal yapısı yüksek 5 adet fotoğraf seçilmiş, bu fotoğraflar parçalar halinde katılımcılara sunularak değerlendirmeleri istenmiştir. Elde edilen sonuçlar çeşitli istatistiki analizlerle sayısallaştırılmıştır. Bulgular: Aşinalık sivri kaya oluşumlarda ortaya çıkmış, bütün halinde görüntülerde manzara güzelliği açısından yüksek puan alan görüntü, topoğrafik yapının ön planda olduğu peyzajlar olmuş (M=8,21), bitki varlığı beğeniyi sınıfsal açıdan yükseltmiş (A6 görüntüsü, M=7,24), peyzajı oluşturan parçalar bütün halinde yüksek değer ifade etmiş ve tekrarlanan unsurlar algısal ve görsel değeri artırmıştır. Sonuç: İnsan müdahalesi ile oluşturulan yapı ve çevreleri yaşayan izler olarak saklanmalı, hareketli topoğrafyanın da korunmalı, aktif kullanım alanlarında uygun bitki türleriyle peyzajın etkisi güçlendirilmeli, kültürel unsurlar gelecek kuşaklara da taşınmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Görsel Kalite Değerlendirmesi, Algı, Miras Manzaraları, Peyzaj Yönetimi

Doi: 10.17365/TMD.2021.TURKEY.24.03

Aim: There are various types of landscapes in the world and different characteristics that form them. Landscapes that are rare and uniquely distinguish this distinction. The aim of the study is to evaluate the Göreme (Nevşehir) region, which has an extremist landscape with its landforms, natural and cultural history and all its richness, in terms of visual components, and to use the obtained data in order to reveal the value of cultural heritage and to protect the visual integrity within the area and plans for this it is done. Method: In the study, the elements that form the basis of the local landscape are discussed in terms of holistic and fractal structure. The effect of repeated landscape elements on the image, the effects and contributions of other elements were evaluated. These fairy chimneys and rocky formations form the region alone, together with man-made elements integrated with them in the history process. It is not known whether this extrem landscape is only with its natural rocky structure or with the natural and artificial elements in the region to create a whole landscape perception. What these elements are and their effect levels are questioned. Results: Familiarity appeared in sharp rock formations, the image, which received a high score in terms of landscape beauty, has been the landscapes where the topographic structure is at the forefront (M=8,21). Plant presence has increased the appreciation in terms of class (Scene A6, M=7,24), the parts that make up the landscape expressed a high value as a whole and the repeated elements increased the perceptual and visual value. For this purpose, 5 photographs with high representational value and fractal structure of the field were selected. These photographs were presented to the participants in parts and asked to evaluate them. The results obtained by various statistical analyzes were digitized. Conclusions: The structures and environments created by human intervention should be kept as living traces, and the wavy topography should be preserved. The effect of landscape should be strengthened with suitable plant species in active use areas, cultural elements should be carried to the next generations.

Keywords: Visual Quality Assessment, Perception, Heritage Landscapes, Landscape Management.

Doi: 10.17365/TMD.2021.TURKEY.24.03