COGNITIVE EVALUATION OF CREATIVITY IN ARCHITECTURE IN THE CONTEXT OF ART AND DESIGN

Objective: Developing a theoretical framework on how to read the cognitive codes of creativity in context of art-and-design in the field of architecture. Method: Theoretical framework includes a classification of creativity valuation and analysis of case study. Findings: The studies on architect subjects which were not evaluated intelligence and creativity with the same criteria were examined, and three types of creativity category were explained. In these categories, it is stated that the architect performs as an artist, engineer and entrepreneur. ‘The Systems Model of Csikszenmihaly, where the components of creativity can be defined in all categories, is explained. In functioning of this model, it is pointed out that a systematic is possible within theoretical framework of social cognition and a common appraisal can be made that combines creativity in context of art-design. Social cognition was taken as defined by Zerubavel's study which is titled as ‘Spatial Metaphors and Mind Organization’(2008: 63-83). This theoretical framework was developed and classified under three categories as individual, universal and social poles of social cognition determined according to the size of domains of cognitive codes. Conclusion: Reading the structure, interpreted by cognitive codes, allows us to think with a more systematic approach on the value of creativity in architecture. Such an approach would facilitate questioning with a valuation competence. The grading about valuation system is based on the clear readability level of the cognitive codes expressed in the product and the individual, universal, socially oriented impact. By the study it is being underlined the professional consciousness that requires enhanced level of cognition, which encourages reading practice in context of art-and-design.

Keywords: Architecture, Creativity, Social Cognition, Thinking Systematic

Doi: 10.17365/TMD.2018.3.2

Amaç: Mimarlık uğraşı içindeki uygulayıcılara ve eğitim sürecindeki öğrencilere yönelik olarak, sanat ve tasarım bağlamında yaratıcılığın ürünle kurgulanan bilişsel kodlarının nasıl okunacağına ilişkin kuramsal bir çerçeve geliştirmektir. Yöntem: Kuramsal çerçevenin kurgulanması, yaratıcılık değerlemesinin odaklandığı bir kutupsal sınıflandırmanın yapılması ve örnek-olay yorum-analiz çalışmaları ile çözümlenmesi aşamalarını içerir. Bulgular: Zekâ ile yaratıcılığın aynı ölçütlerle değerlendirilmediği, mimar denekler üzerinde yapılan çalışmalar incelenmiş, yaratıcılığın boyutlarına sahip, üç tip yaratıcılık kategorisi açıklanmıştır. Bu kategoriler içinde mimarın sanatçı, mühendis ve girişimci olarak tasarlama edimini gerçekleştirdiğine yer verilmiştir. Tüm kategorilerde yaratıcılığın bileşenlerinin tanımlanabildiği Mihayl Csikszenmihaly’nin ‘Sistemler Modeli’ açıklanmıştır. Bu modelin işleyişinde sosyal bilişin kuramsal çerçevesi içinde açıklanabilir bir sistematiğin mümkün olduğuna ve sanat-tasarım bağlamında yaratıcılığı buluşturan ortak bir değerleme yapılabileceğine dikkat çekilmiştir. Sosyal biliş, Eziator Zerubavel’in “Mekansal Metaforlar ve Zihin Örgütlemesi” (2008:63-83) çalışması ile tanımlandığı şekli ile alınmıştır. Bu kuramsal çerçeve geliştirilerek, bilişsel kodların etki alanlarının büyüklüğüne göre belirlenen sosyal bilişin bireysel, evrensel ve sosyal kutupları olarak üç kategori altında sınıflama yapılmış, sanat ve tasarım bağlamında incelenen modeller üzerinden değerlemede altlık olabilecek bir çözümleme kurgulanmıştır. Sonuç: Bilişsel kodlar ile anlamlandırılan yapının okunması, mimaride yaratıcılığın el yordamı ile açığa çıkarılmaya çalışılan değeri üzerine daha sistematik bir yaklaşım ile düşünmeye olanak vermektedir. Böyle bir yaklaşım, mesleki bir değerleme yetkinliği ile sorgulanmayı kolaylaştırabilecektir. Bu düşünce sistematiğinde değerlemenin derecelendirilmesi, üründe ifade edilen bilişsel kodların açık-net okunabilirlik düzeyine ve bireysel, evrensel, sosyal anlamlarda odaklanmış etki gücüne göre gerçekleşmektedir. Çalışma ile yaratıcılığın değerlemesinde, sanat-tasarım bağlamında okuma pratiğini teşvik eden, zenginleştirilmiş bir biliş düzeyini gerektiren mesleki bilincin altı çizilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Mimarlık, Yaratıcılık, Sosyal Biliş, Düşünme Sistematikleri

Doi: 10.17365/TMD.2018.3.2