DOOR DECORATIONS IN BERGAMA HOUSES

This study includes the doorways and ornaments of Pergamon houses which are showing a rich diversity in decorative arts and are connected to Izmir, one of the ancient cities of Turkey. Today, with their ongoing lifes, narrow streets and blind alleys, the one- or two storey Pergamon houses are continuing to resist. According to their decorations, the Pergamon houses can be analyzed in two groups so as traditional Turkish and western influenced houses; like other elements of facade decorations door ornaments atract considerable attention. This doors appear in two types such as interior- (room doors) and exterior door wings (courtyards- street- and basement doors). Also knockers on Pergamon door wings show a rich diversity. Mostly hand-shaped knockers (sub-group of the figure examples) as well as door handles depicting human head, bird and snake head are available. Between geometric patterned knockers, handle shaped knockers are used more than door rings. Besides door knockers, overlays are usually on left door wings. Overlays are mostly human head shaped and some of them are in ionic style. At the end of the study, doors and decorations of Pergamon are compared with doors in other regions and a general valuation was done.

Keywords: Traditional Houses, Door Decorations, Door Knockers

Doi: 10.17365/TMD.201439196

Bu çalışma, Antik kentlerimizden biri olan İzmir’e bağlı, süsleme sanatında zengin çeşitlilik gösteren Bergama Evlerinin kapı açıklıklarını ve süslemelerini içermektedir. Bir iki katlı evleri, daracık sokakları ve çıkmaz sokakları ile Bergama evleri, içinde devam eden yaşantılarıyla günümüzde ayakta kalmak için direnmeye devam ediyor. Bergama Evleri süsleme açısından Geleneksel Türk Evi ve Batı Etkili Evler olmak üzere iki grupta incelenmektedir; cephe süslemelerinde diğer unsurlar gibi kapı süslemeleri de oldukça dikkat çekmektedir. Bu evlerde görülen kapılar; İç Kapı Kanatları (Oda kapı kanatları) ve Dış Kapı Kanatları (Avlu, Sokak ve Bodrum kapı kanatları) olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bergama kapı kanatları üzerinde görülen kapı tokmakları da zengin çeşitlilik göstermektedir. Daha çok, figürlü örnekler grubunun bir alt grubu olan el şeklinde kapı tokmakları, bunun yanısıra, insan başı tasvirli kapı tokmağı, kuş tasvirli kapı tokmağı ve yılan başı tasvirli kapı tokmağı da bulunmaktadır. Geometrik örnekli kapı tokmakları arasında; kapı halkalarından çok, kulp şeklinde çekecek formlu tokmaklar kullanılmıştır. Kapı tokmaklarından başka, genellikle sol kapı kanat üzerinde biniler yer almaktadır. Bu biniler daha çok, insan başı tasvirli bilinirken bazıları ise, iyon başlığı tarzındadır. Çalışmanın sonunda Bergama kapıları ve süslemeleri, diğer yörelerdeki kapılarla karşılaştırılmış ve genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Geleneksel Ev, Kapı Süslemeleri, Kapı Tokmakları

Doi: 10.17365/TMD.201439196